Pocztówki Geografii Wojskowej – Kolekcjonerskie Wydania Kart Pocztowych

Inspiracją do powstania serii pocztówek Geografii Wojskowej były kartki wydane wcześniej przez Siedlecki Klub Kolekcjonerów. Na pocztówkach wydanych przez środowisko siedleckie przedstawiono m.in. jednostki Wojska Polskiego z lat 1914-1939.

Tekst:  ppłk mgr inż. Robert Wł. Bauer – Muzeum Sala216

Ten niezwykle atrakcyjny sposób prezentacji fragmentów historii formacji Wojska Polskiego zawierający, oprócz nazwy, symbole i odznaki pamiątkowe, uzupełniony istotnymi informacjami na rewersie, łączy w sobie funkcje kolekcjonerskie i użytkowe.

Dlatego też twórcy „Sali 216”, czyli Wirtualnej Sali Tradycji Służby Topograficznej (Geograficznej) Wojska Polskiego, postanowili wydać własną serię pocztówek kolekcjonerskich, tym bardziej, że pośród wcześniej wydanych zabrakło tych o tematyce geograficznej. Dodatkowym pretekstem było ustanowienie przez Ministra Obrony Narodowej dzień 23 lutego Świętem Geografii Wojskowej. Pierwszy raz w dziewięćdziesięciotrzyletniej historii Polski geograf wojskowy, obok sapera, czołgisty, radiotelegrafisty, lotnika i innych specjalistów w Wojsku Polskim, będzie obchodził swoje święto.

Pocztówka numer 1:

Wydano ją w listopadzie 2011 roku (na zdjęciu wersja poprawiona ze stycznia 2012 roku). Opis zamieszczony na rewersie brzmi:

W powstałym 25 października 1918 r. Sztabie Generalnym WP utworzono Wydział IV – Geograficzny, następnie Oddział VIII – Geograficzny, który odpowiadał za sprawy zabezpieczenia geograficznego w odradzającym się Państwie i Wojsku Polskim. W listopadzie 1918 r. w Ministerstwie Spraw Wojskowych powstała Sekcja Topograficzna Departamentu Technicznego. Za historyczną datę dla Geografii Wojskowej należy uznać 23 lutego 1919 r., kiedy to Naczelne Dowództwo WP wydało Rozkaz Nr Szt. Gen. 83, zatwierdzający projekt organizacyjny Instytutu Wojskowo-Geograficznego (IWG). 4 kwietnia 1921 r. zmieniono nazwę na Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG). W czerwcu 1927 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych ustanowiło Służbę Wojskowo-Geograficzną.

W 2011 roku Minister Obrony Narodowej zarządzeniem nr 32/MON ustanowił dzień 23 lutego jako Święto Geografii Wojskowej.

Fot. Zespół pomiarowy w trakcie wykonywania pomiarów kątowych na punkcie zabudowanym wieżą triangulacyjną (1928 r.).

Górny prawy róg – rysunek przedwojennej korpusówki geografów wojskowych, dolny lewy róg – współczesna odznaka pamiątkowa Służby Topograficznej WP.

W założeniu cała seria ma w niekonwencjonalny sposób opowiadać historię naszej służby, przybliżyć jej tradycję oraz zaprezentować pracę naszą i naszych starszych kolegów. Należy wspomnieć, że przez kilkadziesiąt lat wszystko, co było związane z wojskowymi mapami było tajne i pilnie strzeżone, w końcu nadszedł czas pozwalający na odtajnienie. Tym bardziej chcielibyśmy przybliżyć szerszemu gronu odbiorców temat topografów wojskowych.

Gwarantem rzetelności i poprawności merytorycznej całej serii są autorytety zaproszone do współpracy m.in. płk rez. dr Eugeniusz Sobczyński, były Szef Zarządu Geografii Wojskowej, autor książki pod tytułem: Historia Służby Geograficznej i Topograficznej Wojska Polskiego Warszawa 2000.

Podejmując tą inicjatywę, nie wiedzieliśmy jak zostanie przyjęta przez samych geografów wojskowych oraz środowiska zewnętrzne. W krótkim czasie po wydaniu okazało się, że pomysł z pocztówką to strzał w dziesiątkę. Było to dla nas niezwykle motywujące i zachęciło do pracy nad kolejnymi propozycjami.

Podczas tworzenia projektów kolejnych pocztówek nawiązaliśmy współpracę z Prezesem Stowarzyszenia Historycznego „CYTADELA” panem Tomaszem Sarneckim. Efektem tej współpracy jest pocztówka numer 2:

Wydana w styczniu 2012 roku. Opis zamieszczony na rewersie brzmi:

W styczniu 1918 r., jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości, dowództwo Polskiej Siły Zbrojnej, w porozumieniu z niemieckim Urzędem Pomiarowym, utworzyło kierowaną przez Niemców Wojskową Szkołę Mierniczą. 12 listopada 1918 r. przeszła w podporządkowanie dowództwa polskiego. Była to pierwsza techniczna szkoła oficerska w odrodzonym Państwie Polskim. 6 lutego 1919 r. została przemianowana na Oficerskie Kursy Miernicze, następnie 23 lipca 1919 r. na Oficerską Szkołę Topografów i Geodetów. 11 października 1919 r. ponownie zmieniono nazwę – na Oficerską Szkołę Topografów przy Instytucie Wojskowo-Geograficznym. W 1924 r. Szkoła otrzymała statut wyższej uczelni, a w 1925 r. została zreorganizowana i nazwana Szkołą Służby Wojskowo-Geograficznej przy Wojskowym Instytucie Geograficznym – w takim kształcie istniała do 1927 r. W 1929 r. wznowiono działalność Szkoły Topografów. Była to już jednak tylko szkoła jednoroczna, do której przyjmowano oficerów w stopniu porucznika. W 1934 r. wydłużono cykl szkolenia do dwóch lat i zmieniono nazwę na Oficerską Szkołę Topografów. W takiej formie funkcjonowała do wybuchu II wojny światowej.

Fot. Lato 1925 roku: ćwiczenia polowe z teodolitem, słuchacze drugiego rocznika czwartej promocji Oficerskiej Szkoły Topografów w Warszawie, drugi od lewej, na pierwszym planie, stoi por. Mieczysław ZARZYCKI.

Odznaka Oficerskiej Szkoły Topografów (kpt. geogr. M. ZARZYCKIEGO – absolwenta czwartej promocji OST) oraz zdjęcie pochodzą ze zbiorów prywatnych T. Sarneckiego – wnuka M. ZARZYCKIEGO, późniejszego oficera WIG.

Dolny lewy róg – odznaka pamiątkowa Służby Topograficznej WP.

Liczymy na dalszą współpracę ze Stowarzyszeniem Historycznym „CYTADELA” i wspólne wydanie jeszcze kilku pocztówek.

Bodźcem do wydania trzeciej pocztówki było powstanie Szefostwa Geografii Wojskowej, które przejęło wszystkie zadania związane z Geografią Wojskową wraz z, nadzorowaniem jednostek geograficznych w Warszawie, Toruniu, Komorowie i Lesznie. Poniżej przedstawiam pocztówkę numer 3:

Wydana w lutym 2012 roku. Opis zamieszczony na rewersie brzmi:

Po II wojnie światowej podstawą odtwarzanej Służby Geograficznej WP na terenie kraju były głównie komórki geograficzne polskich jednostek wojskowych sformowanych w latach 1943–1944 na terenie ZSRR. Kadra Służby rekrutowała się spośród żołnierzy i pracowników przedwojennego Wojskowego Instytutu Geograficznego, Służby Geograficznej AK-Schronisko oraz powracających z Zachodu oficerów geografów PSZ na Zachodzie. Początek formowania to powstanie w 1944 r. w Lublinie Oddziału Topograficznego Sztabu Głównego WP, który po dyslokacji do Warszawy w styczniu 1945 r., otrzymał zadanie utworzenia Wojskowego Instytutu Geograficznego wchodzącego w skład Sztabu Generalnego WP. W drugiej połowie 1948 r. aresztowano wielu przedwojennych oficerów geografów, w tym szefa WIG. Na początku 1949 r. utworzono, zgodnie ze wzorem radzieckim, Oddział Topograficzny (IX) Szt. Gen. WP. Na jego czele stanął oficer Armii Czerwonej. Pod koniec 1951 r. OT przeformowano w Zarząd Topograficzny (IX) Szt. Gen. WP. W 1956 r., po odejściu ze służby oficerów radzieckich, jego szefem został polski oficer. W grudniu 1996 r. Zarząd Topograficzny przemianowano na Oddział Topograficzny Szt. Gen. WP. W 2000 r. powstał Zarząd Geografii Wojskowej, wchodzący w skład Generalnego Zarządu Rozpoznania Wojskowego-P2 SG WP. Z początkiem 2007 r. rozwiązano ZGW i utworzono dwa oddziały wchodzące w skład Zarządu Analiz Wywiadowczych i Rozpoznawczych-P2 SG WP (Oddział Geodezji i Kartografii oraz Oddział Planowania Geograficznego i Hydrometeorologii).

3 listopada 2011 r. Minister Obrony Narodowej decyzją nr 92/Org./P1 polecił do 31.01.2012 r. utworzyć Szefostwo Geografii Wojskowej.

Fot. W drodze na punkt pomiarowy – prace topograficzne nad mapą Tatr (1935 r.).

Na górze – współczesne korpusówki korpusu osobowego geograficznego, dolny lewy róg – odznaka pamiątkowa Służby Topograficznej WP.

Do tej pory każda z pocztówek została wydana w nakładzie 2000 sztuk. Przedsięwzięcie to jest w pełni finansowane z dobrowolnych składek niektórych osób z kadry, emerytów i pracowników naszej służby. Mamy nadzieję, że nie zabraknie nam determinacji w przygotowywaniu kolejnych pocztówek oraz, że nasz pomysł spodoba się pasjonatom przedwojennej topografii i kartografii, a także każdemu kto będzie miał okazję te pocztówki oglądać.

Oryginalny wygląd rewersu pocztówki numer 1 (wersja poprawiona):

Chcemy w ten sposób złożyć ukłon w kierunku naszych poprzedników, którzy na przestrzeni ponad dziewięćdziesięciu lat, swoją mozolną i rzetelną pracą tworzyli dobre imię topografa, geodety, kartografa i geografa wojskowego. W tym czasie, kilka pokoleń geografów w wojskowych mundurach z dużym zaangażowaniem realizowało kolejne zadania. Codzienną, niełatwą pracę wykonywali w trudnych warunkach terenowych, jak również w ciszy pracowni i kreślarni kartograficznych, wzbogacając w ten sposób nasz dorobek, z którego korzystało i nadal korzysta społeczeństwo. Patrząc wstecz, jak i na dzień dzisiejszy możemy być dumni z naszych dokonań.

Jako czynni zawodowo mamy nadzieję, że uda się nam sprostać wszystkim wyzwaniom jakie niosą współczesne czasy, że zdołamy wywiązać się ze wszystkich zadań stawianych przez przełożonych, i że za kilka lat będziemy mogli wspólnie obchodzić okrągłą, setną rocznicę Geografii Wojskowej.

Kolejne pocztówki planujemy wydawać co 2-3 miesiące. Do ich przygotowania zamierzamy wykorzystać zasoby fotograficzne znajdujące się w posiadaniu służby oraz materiały pochodzące z prywatnych archiwów naszych byłych oficerów, ich rodzin oraz osób związanych z Geografią Wojskową.

ppłk mgr inż. Robert Wł. BAUER

Główny kustosz „Sali 216”