Większość z nas, w swoich kolekcjach posiada przedmioty, które się „dublują”. Najczęściej powtarzają się: monety, łuski, hełmy, puszki na maski przeciw gazowe, oraz przedmiot tego szkicu – niemieckie skrzynki na amunicję do karabinów maszynowych MG34/42.
Tekst: Adrian Kiczyński – Muzeum Blitzteam – Pojazdy Zabytkowe
Zdjęcia: Arch. Autora
Czy są takie same czy jednak różnią się między sobą? Gdy już posiadamy zdublowane przedmioty – czy weryfikujemy je i przyglądamy się im dokładnie? Na niektóre detale nie zwracamy uwagi, choć często widoczne są nawet gołym okiem. Najlepszym tego przykładem są monety. Równie ciekawe są także takie przedmioty, jak niemieckie skrzynki na amunicję do karabinu maszynowego MG 34 / 42. Skrzynki tego typu były w stanie pomieścić w sobie taśmę z 300 pociskami kalibru 7,92mm, lecz zazwyczaj było to 250 szt. Ze względu na różne sytuacje frontowe, często były również przystosowywane do innych celów. Dzięki temu nabierały one cech odróżniających je od innych, przez co teraz na rynku kolekcjonerskim niektóre egzemplarze osiągają ceny kilkukrotnie wyższe od cen tzw. wersji podstawowych. Najczęściej spotykane „wersje” odbiegające od fabrycznego przeznaczenia, to tzw. “narzędziówki”, apteczki, pojemniki na naftę do mycia broni, pojemniki na olej do konserwacji broni, do przenoszenia ładowarki do taśmy nabojowej karabinu maszynowego i wiele innych.
Skrzynka najprawdopodobniej do przenoszenia ładowarki do taśmy od niemieckiego karabinu maszynowego ( w dalszej części nazywany tu będzie “MG” – skrót z j. niem od słowa Maschinengewehr ). Więcej zdjęć
Cech rozróżniających te skrzynki jest wiele. Sposób oznaczenia, malowania czy sygnatury to jedno, ich konstrukcja zaś to także osobna kwestia.
Podstawowy wariant z początku II Wojny Światowej. Więcej zdjęć
Początkowo skrzynki były stalowe, lecz aby ulżyć żołnierzom uruchomiono produkcję skrzynek wykonywanych z aluminium. Szybko zrezygnowano z tego materiału, ponieważ cenne aluminium potrzebne było do produkcji np. samolotów. Przeprojektowano zatem wersję przedwojenną i powrócono do wariantu stalowego.
Wersja aluminiowa. Więcej zdjęć
Oszczędności wojenne przyniosły moc kolejnych zmian w konkstrukcji tej znanej na wszystkich frontach skrzynki. Następną w kolejności modernizacją była redukcja ilości blachy potrzebnej do wytworzenia pojemnika. Osiągnięto to poprzez skrócenie boków wieczka, dodano jednocześnie przetłoczenia na jego wierzchu. Od tego momentu skrzynka była także uszczelniona, dzięki zastosowaniu gumowej uszczelki zamocowanej na wewnętrznym obwodzie wieczka (słyszałem także o wersjach wczesno-wojennych z uszczelkami, jednakże były to prawdopodobnie prototypy).
Najpopularniejsza postać omawianej skrzynki. Więcej zdjęć. Kolejne zdjęcia
Model prezentowany powyżej otrzymał nazwę patronenkasten 41, która od tego momentu była wybijana na mniejszych bokach skrzynki, w postaci napisu: Patr. Kast f. MG ( skrót od Patronenkasten 41 für MG, co oznacza: skrzynka amunicyjna 41 do karabinu maszynowego). Na wspomnianych wyżej mniejszych bokach skrzynki usunieto również wytłoczenia skierowane do wewnątrz (w których montowano zawias i zamknięcie). Od tego momentu zawiasy i uchwyty znajdowały się na zewnątrz mniejszych boków pojemnika. Do roku 1944 nie wprowadzono zmian konstrukcyjnych (nie uwzględniam tu prototypów), a zaledwie zmiany w malowaniu. Ostatnie 2 lata wojny zaowocowały kilkoma zmianami, po raz kolejny spowodowanymi oszczędnościami. W tym przypadku celem była nie tyle oszczędność materiału, co oszczędność nakładu pracy potrzebnej do wyprodukowania skrzynek. Serię zmian w okresie końca wojny rozpoczęło od uproszczenia wieczka. Zniknęły wtedy charakterystyczne wytłoczenia na wieczku, co można zaobserwować na poniższej fotografii. Uproszczono również zawias wieczka – od tego momentu był mniej skomplikowany i składał się z mniejszej ilości elementów.
Kolejną modyfikacją była zmiana sposobu montażu zawiasu i uchwytu. Początkowo były one nitowane, co wiązało się z wierceniem otworów, następnie wkładaniem w to miejsce nitów, i dalej zaklepywanie bądź ich zaprasowywanie. Tą procedurę znacznie przyspieszono dzięki technice zgrzewania ich do korpusu skrzynki.
Prawdopodobnie ostatni model produkowany podczas trwania wojny (wersja ze zgrzewanymi zawiasem i zamknięciem). Więcej zdjęć
Skrzynki takiego typu to bardzo rozległy temat. Ich historia sięga kilkanaście jeśli nie kilkadziesiąt lat przed II Wojną Światową i trwa do dnia dzisiejszego. Oczywiście przez ten okres czasu przeszły wiele modernizacji. Przez cały okres produkcji, wytwarzane były w wielu zakładach, o czym świadczą tzw. kody producentów, którymi większość z nich była sygnowana. W tym czasie próbowano wprowadzać także inne zmiany, jak np. różne zamknięcia, lecz ostatecznie do masowej produkcji weszły tylko skrzynki z opisanymi powyżej zmianami.
Skrzynka z nietypowym dla “patronenkasten 41” zamknięciem. Więcej zdjęć
Opisałem tu zaledwie najpopularniejsze skrzynki tego typu. Być może, w którymś z kolejnych numerów Gazety Kolekcjonera wspomnę słów kilka o różnicach, jakie możemy znaleźć na innych kolekcjonowanych przez nas przedmiotach.
Adrian Kiczyński